حق آزادی عقیدهحق آزادی عقیده از مباحث حقوقی می‌باشد و واژه «عقیده»(Belief) و «حق آزادی عقیده»(freedom of Belief) در کنار حق آزادی مذهب در بیشتر اسناد حقوق بشری بیان شده است، و همانگونه که هر کس حق داشتن مذهب یا اظهار آن را دارد و هیچ کس نباید این حق او را مورد تعرض قرار دهد، بطور یکسان هر کس حق دارد هیچ مذهبی نداشته باشد یا عقایدی مغایر با مذهب دیگران را داشته باشد و این دو حق بطور یکسان توسط اسناد حقوق بشری تضمین شده‌اند. ۱ - مقدمهواژه «عقیده»(Belief) و «حق آزادی عقیده»(freedom of Belief)در کنار حق آزادی مذهب در بیشتر اسناد بیان شده است، اما این اصطلاح نظیر آزادی مذهب مورد تعریف قرار نگرفته است. بطور کلی عقیده و اعتقاد مفهومی گسترده تر از واژه مذهب دارد. این واژه بیشتر به جهت جلوگیری از اختلافهای سیاسی بین کشورهای غربی و کشورهای کمونیست بعد از واژه مذهب در اسناد مربوطه به ویژه میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (۱۹۶۶) و اعلامیه جهانی حقوق بشر (۱۹۴۸) گنجانده شده است. ۲ - هدف واژه عقیدههدف این واژه‌ها این است که هر دو دیدگاه معتقدان به خدا و منکران خدا و سایر رویکردهای موجود که الگوهای مذهبی و مذهب را به رسمیت نمی‌شناسند، بطور یکسان و برابر مورد حمایت قرار دهد. [۱]
. Natan lerner،Thenature and minimum standards of Freedom of Religion or Belief Facilitatating Freedom of Religion or Belief: A Desk book، Editors: Tore lindholm، w، Gole Durham،jr. Bahia G. Tahzib- lie،martins Nijhoff public shers، ۲۰۰۴، p. ۶۵
۳ - هدف واژه مذهببنابراین واژه مذهب که در این اسناد آمده است را باید در ارتباط با واژه مذهب و بطور مضیق مورد تفسیر قرار داد که اشاره به عقاید سیاسی، اقتصادی، علوم تجربی یا دیگر عقاید ندارد بلکه این واژه بیان شده است تا از حق اظهار عقاید غیر مذهبی یا منکران خدا حمایت کند. [۲]
. Natan lerner،Thenature and minimum standards of Freedom of Religion or Belief Facilitatating Freedom of Religion or Belief: A Desk book، Editors: Tore lindholm، w، Gole Durham،jr. Bahia G. Tahzib- lie،martins Nijhoff public shers، ۲۰۰۴، pp، ۶۷-۶۸
از این روی همانگونه که هر کس حق داشتن مذهب یا اظهار آن را دارد و هیچ کس نباید این حق او را مورد تعرض قرار دهد، بطور یکسان هر کس حق دارد هیچ مذهبی نداشته باشد یا عقایدی مغایر با مذهب دیگران را داشته باشد و این دو حق بطور یکسان توسط اسناد حقوق بشری تضمین شده‌اند. ۴ - تضمین در اسناد بینالمللیتقریباً در تمامی اسنادی که به حق آزادی مذهب تصریح نموده‌اند در کنار آن حق آزادی عقیده نیز بطور عطف تضمین شده است. به عنوان نمونه در اسناد بین‌المللی نظیر ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر (۱۹۴۸)، [۳]
. un Doc، A/ ۸۱۰، ۱۰ Dec، ۱۹۴۸
ماده ۱۸ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (۱۹۶۶) [۴]
. UN Doc، A/ ۶۳۱۶ (۱۹۶۶)
سازمان بین‌المللی کار در ارتباط با تبعیض در استخدام و شغل، [۵]
. International labour organization (Ilo) convention No، ۱۱۱ Concerning Discrimination in Respect of Employment and occupation (۱۹۵۸)
قسمت (a) بند ۱ ماده ۱ کنوانسیون شماره ۱۱۱ بر اساس مذهب یا عقیده (۱۹۸۱) [۶]
. un DOC، A/ ۳۶/۵۱/ (۱۹۸۲)
و.... حق آزادی عقیده و ممنوعیت تبعیض بر اساس عقیده به رسمیت شناخته شده‌اند. علاوه بر این حق آزادی عقیده در اسناد منطقه‌ای مهمی نظیر ماده ۹ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، [۷]
. Convention for protection of Human Rights and Fundamental Freedoms ۱۹۵۰، ۲۱۳ unts ۲۲۲ (۱۹۵۰)
ماده ۱۲ کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر [۸]
. American Convention on Human Rights (۱۹۶۹)
ماده ۸ منشور آفریقایی حقوق بشر و ملتها [۹]
. The African Charter on Human and peoples Rights (۱۹۸۱)، OAU Doc CAB/ LEG/ ۶۷/ ۳ Rev، ۵ (۱۹۸۱)
و.... نیز تضمین شده است.۵ - بعد درونی و بیرونیحق آزادی عقیده در بعد داخلی و درونی خود مطلق است و هیچ قید یا محدودیتی ندارد و هر کس حق دارد هر عقیده‌ای را که به آن مایل است داشته باشد و اصولاً این بعد از حق آزادی عقیده بیشتر ذهنی و باطنی است و قابل تعرض نیست. اما از بعد جلوه بیرونی و خارجی، حق آزادی عقیده شامل آزادی اظهار عقیده یا ترویج و تبلیغ آن نیز می‌شود. این بعد اخیر از حق آزادی عقیده مطلق نیست و دارای قیود و محدودیتهایی است که به موجب قانون و در جهت حمایت از امنیت، نظم، سلامت یا اخلاق عمومی یا حقوق و آزادیهای اساسی دیگران در صورت ضرورت تعیین می‌شود. ۶ - حق غیر قابل تعلیقحق آزادی عقیده چنانکه در ماده ۴ میثاق بین‌الملل حقوق مدنی و سیاسی [۱۰]
. Icc pr (۱۹۶۶) Art، ۴
به آن تصریح شده است در زمره حقوق غیرقابل انحراف (غیر قابل تعلیق) است که حتی در شرایط جنگی و فورس ماژور نیز به حال تعلیق درنمی‌آید و در هیچ شرایط و اوضاع و احوالی نباید مورد نقض قرار گیرد.۷ - ممنوعیت تفتیش عقایددر اصل بیست و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: «تفتیش عقاید ممنوع است و هیچکس را نمی‌توان به صرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض و مؤاخذه قرار داد.» ۸ - پانویس
۹ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «آزادی عقیده»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۱۱/۱۶. |